همهٔ ما برای دوره‌ای دچار کمبود عزت نفس شده‌ایم و به همین دلیل در آن زمان حس خوبی نسبت به خودمان نداشتیم. ولی زمانی که کمبود عزت نفس به یک معضل طولانی‌مدت تبدیل شود، می‌تواند تأثیرات مخربی بر روی سلامت روان و سایر جنبه‌های زندگی ما بگذارد. در این بخش برای این‌که مانند همیشه بتوانید با ما لذت برتر را تجربه کنید، می‌خواهیم دلایل کمبود عزت نفس و همچنین راه‌های افزایش عزت نفس را برای شما شرح دهیم. در ادامه با لذت برتر همراه باشید.
فهرست محتوای مقاله
عزت نفس چیست؟
عزت نفس در واقع همان نحوه‌ای است که ما به خودمان نگاه می‌کنیم و عقیده‌ای است که درباره خودمان داریم. زمانی که راه‌های افزایش عزت نفس را به کار می‌گیریم، در مورد خودمان و یا به طور کلی در مورد زندگی هم نگرش مثبت و احساس بهتری پیدا می‌کنیم. این موضوع به ما کمک می‌کند با فراز و نشیب‌های زندگی خود نیز کنار بیاییم.
بالعکس نداشتن و کمبود عزت نفس توانایی انسان را برای مواجهه با چالش‌های زندگی می‌گیرد. در زیر می‌توانید تأثیراتی را که افزایش عزت نفس بر انسان می‌گذارد، مشاهده کنید:
- افزایش عزت نفس به شما کمک می‌کند خودتان را به‌عنوان یک انسان دوست داشته باشید و برای خود ارزش قائل شوید.
- می‌توانید تصمیماتتان را با اراده خود بگیرید
- در این حالت نقاط قوت و مثبت خود را می‌شناسید
- می‌توانید راحت‌تر کارهای جدید و یا دشوار را امتحان کنید
- نسبت به خودتان مهربان هستید
- در مورد اشتباهاتی که در گذشته انجام داده‌اید، به‌صورت ناعادلانه خودتان را سرزنش نمی‌کنید
- زمان مورد نیاز خود را در اختیار خواهید داشت
- باور می‌کنید که به‌اندازه کافی خوب هستید
- خودتان را لایق خوشبختی می‌دانید
چه چیزهایی بر عزت نفس انسان تأثیر می‌گذارند؟
معمولاً روند شکل‌گیری کمبود عزت نفس از کودکی آغاز می‌شود. معلم‌ها، دوستان، خواهر و برادر، خانواده و حتی رسانه‌ها پیام‌هایی مثبت یا منفی درباره خودمان برای ما می‌فرستند. به دلایلی پیام‌های منفی تأثیر بیش‌تری دارند و آن پیام‌هایی که به شما می‌گویند «به‌اندازه کافی خوب نیستید» تا زمان بزرگسالی همراه شما باقی می‌مانند.
شاید برایتان سخت باشد که طبق انتظارات مردم و یا حتی طبق انتظارات خودتان زندگی کنید. همچنین استرس و وقایع سخت زندگی مانند مبتلا شدن به یک بیماری جدی و یا دلهره، تأثیرات منفی دارند و موجب کمبود عزت نفس می‌شوند. شخصیت فرد هم در این مورد مؤثر است.
چیزهایی که عزت نفس انسان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند، برای همه یکسان نیستند. عزت نفس شما ممکن است به‌صورت ناگهانی تغییر کند و یا همان‌طور که ذکر شد از زمان کودکی شکل بگیرد. بعضی از شرایط سخت و اضطراب آوری که موجب ایجاد کمبود عزت نفس می‌شوند را می‌توانید در زیر مشاهده کنید:
- مورد آزار و اذیت قرار گرفتن
- تجربه تبعیض و تعصب
- از دست دادن شغل و یا استخدام نشدن برای مدتی طولانی
- بروز مشکلاتی در محل کار یا محل تحصیل
- استرس مداوم
- مشکلات جسمی مانند بیماری‌‌ها
- بیماری‌های روانی
- نگرانی درمورد تصوری که افراد از ظاهر و یا بدن ما دارند
- مشکلاتی که در زندگی زناشویی پیش می‌آیند مانند طلاق
- مشکل پول یا مسکن
کمبود عزت نفس چطور زندگی ما را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد؟
اگر دچار کمبود عزت نفس هستید، ممکن است خودتان را درگیر موقعیت‌های اجتماعی نکنید، از امتحان کردن چیزهای جدید هراس داشته باید و یا از انجام کارهای چالش‌برانگیز اجتناب کنید. کریس ویلیامز، استاد روان‌شناسی دانشگاه گلاسکو می‌گوید: «اجتناب از انجام کارهای چالش برانگیز موجب می‌شود برای مدت کوتاهی احساس امنیت بیش‌تری داشته باشید.»
اما در بلندمدت این کار با تقویت کردن شک و تردیدهای شما آتشی به جانتان شما می‌اندازد و به شما این قانون بیهوده را یاد می‌دهد که تنها راه مقابله با مشکلات، دوری کردن از آن‌ها است. همان‌طور که می‌دانید اجتناب از انجام کاری، هیچ کمکی به افزایش عزت نفس نمی‌کند و زندگی با عزت نفس پایین موجب بروز مشکلات روانی مانند افسردگی و اضطراب می‌شود.
همچنین ممکن است افراد به عادت‌های بدی مانند سیگار کشیدن و یا اعتیاد به الکل روی بیاورند.[irp]
راه‌های افزایش عزت نفس
برای افزایش عزت نفس خود، ابتدا باید افکار منفی که درباره خودتان دارید را بشناسید و سپس آن‌ها را به چالش بکشید. برای مثال ممکن است مدام به خودتان بگویید: «تو احمق‌تر از اون هستی که بخواهی به دنبال یک شغل جدید بروی.» یا «هیچ‌کس به تو اهمیت نمی‌دهد.»
برای افزایش عزت نفس هم درست مانند کاری که برای بهبود مشکل اعتماد به نفس در مطالب قبلی انجام دادیم.
قدم بعدی برای بهبود کمبود عزت نفس، نوشتن جملاتی است که این افکار منفی را به چالش می‌کشند. برای مثال بنویسید: «من در کار خودم بسیار ماهر هستم.» یا «خواهرم هر هفته با من تماس می‌گیرد و حالم را می‌پرسد.» به نوشتن موارد مثبت در مورد خودتان ادامه دهید، همچنین می‌توانید حرف‌های مثبتی که دیگران در مورد شما می‌زنند را هم بنویسید.
هدف این است که حداقل پنج جمله مثبت در لیست خود داشته باشید و به‌صورت مرتب هم به این لیست جملات مثبت اضافه کنید. سپس لیست خود را جایی بگذارید که مدام جلوی چشمتان باشد. از این طریق می‌توانید همیشه به خودتان یادآوری کنید که مشکلی ندارید.
پرفسور ویلیامز می‌گوید: «ممکن است در حال حاضر به‌خاطر مشکلاتی که در کودکی داشته‌اید، دچار کمبود عزت نفس باشید. اما ما در هر سنی که باشیم، می‌توانیم دیدگاهمان را درباره خودمان تغییر و توسعه دهیم.»[irp]
سایر راه‌هایی که به بهبود کمبود عزت نفس کمک می‌کنند.
در ادامه روش‌های ساده‌ای که کمک می‌کنند حس بهتری درباره خودتان داشته باشید و موجب افزایش عزت نفس می‌شوند را آورده‌ایم:
ببینید در چه کاری خوب هستید
همه ما در کاری استعداد داریم، برای مثال خواندن، آشپزی کردن، حل کردن معما و… . برای افزایش عزت نفس خود می‌توانید کارهایی را انجام دهید که در آن‌ها مهارت دارید.
روابط مثبتی بسازید
اگر حس می‌کنید افراد خاصی سعی در زمین زدن شما دارند، سعی کنید از آن‌ها فاصله بگیرید و یا به آن‌ها بگویید که درباره کارشان چه احساسی دارید.
با خودتان مهربان باشید
پرفسور ویلیامز توصیه می‌کند: «با خودتان مهربان باشید. یعنی در مواقعی که تمایل دارید خود را سرزنش کنید، به‌جای آن به‌آرامی با خود رفتار کنید. فکر کنید اگر دوستتان در وضعیتی مشابه شما بود، چه می‌گفت. ما معمولاً نصیحت‌های خیلی بهتری به دیگران می‌کنیم.»
قاطعانه رفتار کنید
قاطعانه رفتار کردن به این معنی است که باید به عقاید و نیازهای افراد دیگر احترام بگذارید و انتظار همین رفتار را هم از آن‌ها داشته باشید. برای انجام این کار می‌توانید به افراد قاطع دیگر نگاه کنید و رفتار آن‌ها را تقلید کنید.
پرفسور ویلیامز می‌گوید: «منظورمان این نیست که تظاهر کنید فرد دیگری هستید، بلکه باید نکات مثبتی که در افراد مورد تحسین خود می‌بینید را یاد بگیرید و از طریق انجام آن‌ها به خود واقعیتان اجازه دهید نمایان شود.»[irp]
نه گفتن را یاد بگیرید
افرادی که دچار کمبود عزت نفس دارند، اغلب احساس می‌کند حتی در مواقعی که دوست ندارند هم باید نظر و خواسته دیگران را بپذیرند. انجام چنین کاری خطرناک است و بار سنگین عصبانیت و افسردگی را روی دوش شما می‌اندازد.
طبق گفته پرفسور ویلیامز: «معمولاً نه گفتن تأثیر بدی روی روابط شما نمی‌گذارد. تا زمانی که مخاطب متوجه منظور شما شود بهتر است به نه گفتن ادامه دهید.»
خودتان را به چالش بکشید
همه ما گاهی عصبی می‌شویم و یا از انجام دادن کاری وحشت می‌کنیم. اما افرادی که دارای عزت نفس سالم هستند، اجازه نمی‌دهند چنین احساساتی آن‌ها را از انجام دادن کارهای جدید منع کنند. برای خودتان یک هدف مانند رفتن به کلاس ورزش و یا شرکت در یک رویداد اجتماعی تعیین کنید. دستیابی به اهداف تعیین شده به افزایش عزت نفس شما کمک می‌کند.
جمع‌بندی
راه‌های مختلفی برای افزایش عزت نفس وجود دارد و شما می‌توانید با توجه به مشکلاتی که با آن‌ها مواجه هستید راه مناسب خود را انتخاب کنید. به یاد داشته باشید کمبود عزت نفس در طولانی‌مدت اثرات زیان باری بر روی زندگی شما می‌گذارد و بهتر است هر چه سریع‌تر روش‌های افزایش عزت نفس را در زندگی به کار بگیرید.